Czym jest ubezwłasnowolnienie i kiedy jest możliwe?

Ubezwłasnowolnienie to częściowe lub całkowite pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnienie następuje w formie orzeczenia sądowego. Ubezwłasnowolnienie jest możliwe, gdy choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe lub występowanie innego rodzaju zaburzeń powodują, że dana osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem - wówczas orzeka się ubezwłasnowolnienie całkowite, bądź też gdy jest w tym zakresie ograniczona i potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw.

Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie

Ubezwłasnowolnienie następuje na podstawie postanowienia sądu, po stwierdzeniu przez sąd niepoczytalności osoby.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:

• małżonek osoby, której dotyczy wniosek
• jej krewni w linii prostej (tj. zstępni – np. syn, wnuk i wstępni np. ojciec, dziadek) oraz rodzeństwo (tylko gdy nie ma przedstawiciela ustawowego osoby której wniosek dotyczy)
•  jej przedstawiciel ustawowy
• prokurator.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie lub dołączone do niego dokumenty medyczne muszą udowodnić istnienie choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych. Dodatkowo do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające, że wnioskodawca należy do kręgu osób mogących wnioskować o ubezwłasnowolnienie danej osoby np. odpis aktu urodzenia.

 Ubezwłasnowolnienie częściowe a całkowite

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może samodzielnie dokonywać czynności prawnych.  Może jedynie samodzielnie dokonać czynności w małych, bieżących sprawach życia codziennego takich jak  zakupy, czy korzystanie z drobnych usług. Czynności te będą ważne, jeśli nie będą powodować krzywdzenia tej osoby.

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może zatem zapisać komuś innym lub sprzedać swojego majątku albo jego części, nie może również kupić rzeczy wartościowej, wynająć mieszkania, zobowiązać się do wykonania jakiegoś dzieła lub zlecenia, wziąć kredyt itd.

Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekuna (dla nieletnich mogą to być rodzice). W imieniu osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie tylko opiekun może dokonać czynności, które odniosą ważne skutki prawne.

Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może samodzielnie dokonać czynności związanych z umowami powszechnie zawieranymi w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (korzystanie z drobnych usług). Może podejmować działania nie będące ani zobowiązaniem (np. do wykonania jakiegoś zlecenia), ani rozporządzeniem (np. rozporządzeniem majątkiem). Może swobodnie, bez zgody przedstawiciela ustawowego, jakim jest kurator, zarządzać swoim zarobkiem. Może ona również swobodnie rozporządzać tą częścią swojego majątku, które przedstawiciel ustawowy oddał jej do swobodnego użytku.

Większość czynności prawnych, dokonywanych przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo, dla ich ważności wymaga zgody - zatwierdzenia – przez kuratora. Będą to takie czyności jak: kupno, sprzedaż, darowizna, zlecenie, najem.